Döviz satışıyla kurun yükselişini engelleme prosedüründe yolun sonuna yanlışsız gelindiğine dikkat çeken iktisat müellifi Alaattin Aktaş, bundan sonraki ihtimalleri yazdı.
Aktaş, Dünya gazetesindeki ‘Sıfırı da tüketince ne olacak?‘ başlıklı yazısında, “Çıkmaz bir sokakta ilerliyoruz. Hareket yapmak için aralık de azalıyor, müddet de…” dedi. Aktaş şunları kaydetti:
Ya bir biçimde döviz bulunacak ve kurun yine tırmanması önlenerek enflasyonun hiç olmazsa aralıktan itibaren düşmesi sağlanacak. Ya da döviz bulunamazsa durumun daha da berbata gideceği dikkate alınarak seçimin öne çekilme ihtimali doğacak” dedi.
Aslında döviz rezervi kullanma manasında sıfırı çoktan tükettik ve iktisatta yeni bir çığır açtık. Bir müddettir o yolda ilerliyoruz…
Sahip olmadığımız dövizi sata sata kuru tutmaya çalıştık, hala çalışıyoruz. Lakin olmuyor! Artık ne bize ilişkin olmayan dövizi satarak kuru istediğimiz seviyede tutabiliyoruz, ne de bu halde satabileceğimiz döviz kaldı. O da bitti, bitiyor. Eksi rezerv giderek büyüyor.
Bir yerde durmak gerekecek; zarurî olarak. Yol bitecek zira.
İşte o etapta ne yapılacak, ne üzere kararlar almak kaçınılmaz hale gelecek?
Gerçi çıkmaz bir sokakta olduğumuzu biliyoruz lakin önümüzde hala gidecek biraz uzaklık olduğunun da farkındayız. İşte o yüzden o arayı, yani vakti yeterli kullanmaya uğraş ediyoruz.
Vakit, yani seçime kadar olan süre…
SEÇENEKLER NE?
İki seçenek var üzere görünüyor:
– Artık maliyeti ne olursa bize nefes aldıracak bir dış kaynak bulunabilirse kurun çok artması önlenir, hatta bir ölçü da gerileme sağlanabilirse şahane olur ve seçime kadar yönetim edilir. Doğal ki tercih edilen budur.
– Dış kaynak bulunamazsa, yerleşikler de yine dövize yönelmeye başlarsa, (nitekim bunun işaretleri alınıyor) bu durumda yol zarurî olarak kısaltılır, yani seçim öne alınabilir. Zira her geçen gün artan aksilikle bir yıl sonrasının ekonomik tablosu bugünkünden makus olacaktır. En az berbat tercih edilir.
Üçüncü bir seçenek daha var mı? Olabilir…
Kur muhafazalı mevduat barutu bittiğine, yine 18’lere ya da daha üst çıkacak doları geriletmek için yapılacak pek bir şey kalmadığına, bu seviyedeki kur da bilhassa enflasyon istikametiyle durumun daha da kötüleşmesine yol açacağına nazaran, ya yeni bir icat çıkarılır ya da o sevimsiz kavram, yani hudutlu da olsa bir “kambiyo kontrolü” gündeme gelir, böylelikle bilhassa bankada döviz hesabı olanların yüreklerinin pır pır atmasına yol açan o yola başvurulmuş olur.
Yani tasarruf sahibine “Paranın tümünü çekemezsin, şu kadar çekebilirsin” ya da son deva olarak da “Dövizini TL’ye çevirdim” denilir.
FİNANSAL İNTİHAR!
Lakin bu Türkiye’nin finansal manada intiharı olur ve bize nazaran bu türlü bir yanlışa düşülmez. Düşülmemelidir de!
Bugün fiyat “Bankadaki döviz hesabına kısıtlama koydum” derseniz, vatandaşa örtülü biçimde “Ben dövizle uğraşta yenildim” demiş olursunuz ve herkes döviz almaya koşar. O vakit da kambiyo denetimini sınırlıdan öteye taşımak gerekir ki bu türlü bir adım Türkiye’yi dünyadan koparır.
Ayrıyeten, vatandaşta “Bugün dövize el koyan yarın bankadaki TL tasarrufuma da el koyar” niyeti oluşur, bu sefer bankalar TL mevduat çekilişiyle baş edemez olur.
GÜNDEME BİLE GELMEMELİ AMA…
Aslında bankadan döviz çekilişini sınırlamak ya da bu paraya tümüyle el koymak konusunu lisana getirmek bile güzel değil. Ancak son devirde öylesine yanlışlar yapılıyor ki, bunlar vatandaşın zihninde giderek daha çok yer buluyor.
Vatandaş kaygılanmakta haklı. Bu tıp dertler durup dururken ortaya çıkmıyor ki…
Son altı ayda neler yapılmadı ki…
Kur muhafazalı mevduat icat et… Evvel sadece gerçek bireyleri kapsama al, sonra hükmî bireyleri de kapsama dahil etmek durumunda kal ve onlara döviz hesaplarını bozdurmaları karşılığında kıymetli bir vergi avantajı da sağla…
İhracatçının dövizine el koy, sonra oranı artır, akabinde turizm kesiminin dövizi için de birebir uygulamaya başvur…
Kimi ödemelerde dövizle süreci yasakla, bu uygulama bir dizi tıkanıklığa yol açsın…
Bankalara dövizdeki dalgalanmayı en aza indirebilmek için “Şu saatler dışında süreç yapmayın” diye ihtarda bulun…
Tüm bunlar kamuoyunda nasıl bir algı yaratıyor dersiniz?
“Dövizde badire büyük, kur artışını frenlemek için faiz de artırılmayacak, bu gidişle dövize el koyarlar mı, koyarlar…”
Evvel “Yok canım, olmaz” diye başlayan bu dert, giderek “Acaba olur mu” boyutuna dönüşüyor.
Telaş böylesine büyürken vakit giderek azalıyor.
Tekrar edelim:
– Ya bir biçimde dövizin tırmanması önlenecek ve enflasyonun hiç olmazsa aralıktan sonra tarafını aşağı çevirmesi sağlanacak.
– Ya da sandık, işlerin uygunca çığırından çıkacağı görülürse “daha az kötü” sayılan bir devirde önümüze gelecek.
Kısa Dalga