Bildiğiniz kan kümelerinin yanına bir tane daha eklemeniz gerekiyor. Dünyada 50’den az kişinin sahip olduğu bir kan kümesi daha var. Bu kan kümesi, bilimsel olarak Rhnull (Rhesus null) ismiyle bilinir, lakin çok az olması ve diğerleri için pahası nedeniyle ekseriyetle “altın kan” olarak anılır. Bu kan kümesinin neden bu kadar bedelli olduğunu açıklamak için, daha yaygın olan kan kümelerini hatırlamamızda yarar olabilir.
Büyük olasılıkla A, B, AB ve O olarak isimlendirilen dört ana kan kümesini biliyorsunuz. Bu gruplandırma, kırmızı kan hücresinin uyumlu olmayan birine verilmesi durumunda bir bağışıklık reaksiyonunu tetikleyecek olan A ve B antijenlerinin varlığı ile belirlenir. A kan kümesinde A antijeni bulunur, B kan kümesinde B antijeni bulunur, AB kan kümesinde her iki antijen de bulunur ve O kan kümesinin hiçbir antijen bulunmaz.
A ve B antijenlerine ek olarak, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve varlığı yahut yokluğu bir kan kümesinin olumlu (+) yahut negatif (-) olup olmadığını belirleyen, Rh faktörü ismi verilen diğer proteinler de vardır. Aslında 61 kan kümesi antijeni (Rh antijenleri) olmasına karşın, negatif/pozitif ayrımı, bir Rh antijeni olan Rh(D) antijeninin yokluğunu yahut varlığını belirtir.
Bir kişi yalnızca uyumlu kan antijenleri olan birine kan verebilir. Yani, Rh− kanı olan bireyler, Rh− proteini bulunmadığı için hem Rh− hem de Rh+ alıcılarına kan verebilir. Fakat Rh+ kanı olanlar Rh− alıcılarına kan veremez. Farklı popülasyonlar ortasında birtakım farklılıklar olmasına karşın Rh olumlu, Rh negatiften çok daha yaygındır.
O tipi negatif kan, burada bahsedilen antijenlerin hiçbirine sahip değildir, bu nedenle verildiği kimseden bir bağışıklık yansısı tetiklemez ve üniversal kan kümesi (genel verici) olarak tanımlanır.
Var olan yüzlerce antijen çeşidinden ötürü durum bundan çok daha karmaşıktır. Ancak altın kanın neden bu kadar sıra dışı olduğunu anlamak için bu temel bilgiler kâfi olacaktır.
Altın kan (Rhnull kan) nedir?
Altın kan rastgele bir Rh antijeninden mahrumdur. Bu kan kümesine sahip şahısların genlerinde bu proteinlere yahut proteinleri oluşturacak mutasyonlara rastlanmaz. Hasebiyle her birinden mahrumdurlar.
İlk altın kan hadisesi 1961’de Yerli bir Avustralyalı bayanda tespit edildi. O vakitten beri düzinelerce ender olay tespit edildi ve bilim insanları dünya çapında 6 milyon beşerde 1 civarında olduğunu kestirim ediyor. Kesin olarak kimse bilmiyor, fakat sadece 43 doğrulanmış olay var.
Kan kümesi kalıtsaldır ve Rhnull kan kümesi da tıpkı kalıtsal özelliği gösterir. Her ebeveynden miras kalan RHCE geninde bir mutasyon olduğunda, otozomal resesif kalıtım olarak bilinen az bir olayın gerçekleşmesiyle, yani bir kişinin her bir ebeveynden bir adet olmak üzere mutasyona uğramış genin iki kopyasını aldığında ortaya çıkar.
Rhnull kan, bağışıklık sistemi için alarm oluşturabilecek rastgele bir antijenden mahrum olduğundan ötürü, Rh sistemi içinde az kan kümelerine sahip herkes için “evrensel” kan (gerçek genel verici) olarak kabul edilir. Bu, Rhnull’un kan nakli için büyük bir potansiyele sahip olduğu manasına gelir.
Aynı vakitte, gebe bir kişinin kanındaki antikorların bebeğin kan hücrelerine saldırdığı bir durum olan Rhesus hastalığını önlemek için kullanılan immünoglobulin bazlı ilaçların geliştirilmesi üzere biyomedikal araştırmalarda da kullanılmıştır.
Ancak, Rhnull kanına sahip olmak birtakım önemli meselelere neden olabilir. Bir Rhnull taşıyıcısının kan nakline muhtaçlığı varsa, Rhnull kanı ile uyumlu bir donör bulmak son derece sıkıntı olacaktır. Altın kan sahibinin bedeninin alışık olmadığı bir küme Rh antijeni içereceğinden ötürü başka rastgele bir kan kümesi ile uyumsuzdur.
Ayrıca birtakım sıhhat komplikasyonları ile de temaslıdır. Rh proteinlerinden mahrum kırmızı kan hücreleri, basitçe yırtılmalarına yahut “sızmalarına” neden olabilecek yapısal anormalliklere sahiptir.