2020’de ABD ve AB’de rekor sayıda kömür santrali kapandı, Çin’de yeni devreye alınan kömürlü termik santral sayısındaki artış ise bu düşüşü gölgeliyor. Türkiye’de ise planlanan kömürlü termik santrallerin yarısından fazlası iptal edildi.
Küresel Energy Monitor (GEM) tarafından yayımlanan yeni rapor; Çin’de devreye alınan kömürlü termik santral sayısındaki ani yükselişin, 2020 yılında dünyanın geri kalanında devreden çıkarılan termik santrallerle telafi edildiğini gösteriyor. Buna karşın kömür heyeti gücünde 2015’ten bu yana birinci defa global ölçekte artış yaşanıyor. 2020’de toplam konseyi gücü 87,4 GW olan planlanan kömür santrallerinin %85’i Çin’de. Çin, Türkiye ve Balkanlar’daki kömür santrallerinin de yegâne yatırımcısı olmayı sürdürüyor.
Dünyadaki kömürlü termik santral planlarının yıllık değerlendirmesinin yedincisi olan Yükseliş ve Çöküş 2021: Kömürlü Termik Santrallerin Global Takibi raporu, 2020 yılında 37,8 GW’lık kömürlü termik santralin kapandığını gösteriyor. Termik santralleri kapatan ülkelerin başında ABD (11,3 GW) ve AB ülkeleri (10,1 GW) geliyor. Rapor birebir vakitte Trump’ın ‘kömüre hücum’ vaadinin gerçekleşmediğini gösteriyor. Devre dışı bırakılan kömür şurası gücü Obama’nın ikinci periyodunda 48,9 GW iken, Trump’ın misyon yaptığı periyotta 52,4 GW’a yükseliyor.
Çin, 2020 yılında dünyadaki yeni kömürlü termik santrallerin (50,3 GW) %76’sını oluşturan 38,4 GW kapasiteyi devreye aldı. Çin’deki yükseliş dışında dünyada 11,9 GW güçte kömür santrali devreye alındı. Lakin devreden çıkarılan santrallerin dikkate alındığı, Çin’in hesaba katılmadığı durumda, dünyadaki kömür santrallerinin heyeti gücü 2020’de 17,2 GW düştü. Çin hariç, dünya genelindeki kömür konseyi gücü arka arda üç yıldır azalıyor.
Bangladeş, Filipinler, Vietnam ve Endonezya’da planlanan 62 GW konseyi güçteki yeni termik santral projelerinin iptaline yönelik açıklamalar yapıldı. Bu durum, Çin dışında, Asya’da planlanan kömür santrallerinin çöküşüne işaret ediyor. GEM, belirtilen dört ülkede inşaat etabına geçmemiş, planlama safhasında bulunan 25,2 GW’lık kömür santrali projesi kaldığına işaret ediyor. Bu durum, sırf beş yıl evvel bu dört ülkede planlama etabında bulunan 125,5 GW’lik santrale kıyasla, proje stoğunun %80 küçüldüğü manasına geliyor.
Türkiye’de son bir senede 26 kömürlü termik santral projesi iptal edildi
Türkiye’de de misal bir eğilim gözlemleniyor. İzin-lisans kademesindeki kömür kapasitesi, ulusal ölçekte sağlanan teşviklere karşın, 2015’teki 59,2 GW düzeyinden 2020 yılına gelindiğinde 20,4 GW’a geriledi, yani yaklaşık 40 GW’lık kapasite rafa kalktı. Bu durum proje stoğunda %66 oranında bir düşüş manasına geliyor. Yalnızca 2020 yılında 21, 2021’de ise beş kömürlü termik santral projesi ya iptal edildi ya da rafa kalktı. Öte yandan, kamuoyu yansısının artması ve yatırımcıların iştahının azalmasıyla, Türkiye’deki yetkililer kömür projelerinin finansmanı için yüzünü Çin’e döndü. Türkiye’de yeni kömür projelerinin hayata geçmesi için yegâne imkan Çinli yatırımcılar olarak görülüyor. 1,3 GW şurası gücündeki EMBA Hunutlu termik santralinin inşaatı, Çin’den alınan 1,38 milyar dolarlık finansman sayesinde devam ediyor. Türkiye Varlık Fonu, Kahramanmaraş’ta planlanan ve 1,8 GW şurası güçteki Afşin C kömür santrali projesine yönelik 2021’de gerçekleştireceği ihale için Çinli şirketlerin dikkatini çekmeye çalışıyor.
Global ölçekte, yeni devreye alınan termik santraller 2020 yılında 50,3 GW’a geriledi. Bu sayı, 2019’da devreye giren santrallere kıyasla %34 düşüş gösterdi. Bu düşüşün nedenleri ortasında planlama evresindeki projelerin finansman zorlukları ve birçok projenin COVID-19 salgını nedeniyle ertelenmesi bulunuyor.
Hindistan’da, 2 GW’lık termik santralin devreye alınması ve 1,3 GW’lık termik santralin devre dışı bırakılması sonucu, kömür şurası gücündeki net artış 2020’de sadece 0,7 GW olarak gerçekleşti.
İnşaatı başlayan santrallerin şurası gücünde %5 oranında gerileme yaşandı. 2019’da 28,3 GW olan inşa halindeki heyeti güç, 2020’ye gelindiğinde 27,0 GW’a geriledi. Çin dışında inşaatı başlayan termik santral heyeti gücü 2020 yılına gelindiğinde, 2019’daki 21,1 GW’lık düzeyinden 5,5 GW’a geriledi. Bu durum inşaatı başlayan termik santral heyeti gücünde %74 oranında düşüş manasına geliyor.
Avrupa İklim Aksiyon Ağı (CAN Europe) Türkiye İklim ve Güç Siyasetleri Koordinatörü Hasret Katısöz, “Türkiye’deki eğilim de güç siyasetinin, yeni kömür santrali yapma amacını terk etmek ve rüzgar ve güneş üzere yenilenebilir kaynakları daha aktif halde teşvik etmek üzere revize edilmesinin vaktinin geldiğini gösteriyor. Hatta ötesine geçip, AB’deki üzere işletmedeki kömür santrallerinin kapatılmasına yönelik adil ve süratli bir güç dönüşümü ile kömürden çıkış planlarına başlamamız gerekiyor.”
Ekosfer Derneği’nin kurucularından Özgür Gürbüz, “Türkiye’nin hâlâ kömürden çıkış planı bulunmuyor ve hükümet kömür santrallerinin sayısını artırmak istiyor. Ekonomik kriz ve koronavirüs salgını, kömür santrallerindeki gelişmeleri yavaşlattı lakin daha fazlasına muhtaçlık duyuyoruz. İklimi müdafaa konusunda manalı bir gayenin yokluğunda, kömür projeleri ekseriyetle iklim değişikliğine tesiri dikkate alınmadan tartışılıyor. Turkiyedekomur.org isimli web sitesiyle, Türkiye’deki kömür probleminin iklim değişikliği ve global gelişmeler göz önünde bulundurularak kıymetlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Fotoğrafın bütününü görmek, Türkiye’nin iklim dostu güç siyasetleri oluşturmasına ve Paris İklim Anlaşması’nı onaylamanın değerinin ortaya çıkmasına yol açmasını umuyoruz.” diyor.
Küresel Energy Monitor’da Kömür Programı Yöneticisi olarak vazife yapan Christine Shearer, “2020 yılında, birçok ülkenin güç planlarında kömürün ölçüsünü azaltmak üzere arkası arkasına açıklamalar yaptığına şahit olduk. Dünyanın birçok yerinde planlama evresindeki kömür santrallerinin, planlanan son santraller olmaları hayli mümkün görünüyor.” diyor.
Güç ve Pak Hava Araştırma Merkezi (Centre for Research on Energy and Clean Air, CREA) baş analisti Lauri Myllyvirta, “Geçtiğimiz yıl Çin’de, Almanya ve Polonya’nın toplam kömür kapasitesine denk düzinelerce yeni kömür santrali proje stoğuna eklendi. Bu projeler, ülkenin 2030 yılı prestijiyle emisyonlarının düşüşe geçmesi ve 2060’tan evvel karbon nötr hale gelmesine yönelik taahhüdünün hayata geçmesinin önünde mani yaratıyor. Bu projelerin iptali, ülkenin düşük karbonlu kalkınma patikasında ilerlemesine imkân tanıyacaktır” diyor.
Rapora Erişim için ???? Buraya