‘Faizleri düşük tutacağım’ teziyle çeşitli kanallardan “finans sermayesine” rant aktaran; gerek Hazine, gerekse Merkez Bankası üzerinden, son analizde sade yurttaşların cebinden, onları kara boğan çarpık bir yapıyla karşı karşıyayız. 100 milyar TL’ye dayanan kârlar da bu garip düzeneğin bankalara armağanı…
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 3 Haziran 2022 tarihli bilgilerine nazaran, Türk Bankacılık Dalının Nisan 2022 devir net kârı 98,2 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Bu 20,7 milyar seviyesinde gerçekleşen geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 375’lik harikulade bir artışa denk geliyor.
Faize karşı olduğunu söyleyen bir iktidar devrinde bankacılık bölümünün keyfinin ne kadar yerinde olduğunu, geçen hafta açıklanan ekonomik büyüme datalarından de okumak olanaklıydı. Zira gayrisafi yurt içi hasılayı oluşturan tüm faaliyet kolları içerisinde en büyük sıçramayı yüzde 24,2 artışla finans kesimi sağlamıştı. Hatırlanırsa tıpkı devirde inşaat dalı yüzde 7,2 daralmıştı.
Bu rekor kârın kaynaklarını sayılarıyla detaylı bir biçimde incelemeden, isterseniz yazının tümünü okumaya vakti olmayanlar için bir özetleme yapalım. Nisan sonunda TÜİK’in resmi enflasyonu yüzde 70 iken, kur muhafazalı mevduat (KKM) kanalıyla bankalar yüzde 14 faizle mevduat topluyordu. Eksi 56 puanlık bu fonlarla, enflasyonun çok altında faizlerle de olsa açılan kredilerden önemli kâr marjları sağlıyordu. Üstelik şirketler ve bireyler avantajlı faizlerle krediye eriştikleri için borçlarını ödemek konusunda çok istekli davrandıklarından, takibe giren alacaklar (TGA) iktisattaki bu kaos ortamı göz önüne alınırsa, o derece keskin bir artış göstermiyordu.
Belki daha da değerlisi, bankalar yükle döviz mevduatları sayesinde Merkez Bankası’nın (TCMB) yüzde 14 faizli 1 haftalık repo imkanından yararlanıyordu. Bu bol kepçe likidite ile Hazine’nin iç borçlanma kâğıtlarını almaları halinde de, hem kredi riskiyle karşılaşmıyor, hem de önemli kârlar yazabiliyorlardı. TCMB de bu sayede brüt döviz rezervlerini daha yüksek gösterme fırsatı buluyordu. Aslında kısa vadede “kazan kazan” izlenimi veren, uzun vadede kamuya, münasebetiyle sade yurttaşa, büyük ziyanlar yükleyen bir sistem kelam konusuydu.
İsterseniz artık kalem kalem bu kârların kaynaklarını inceleyelim:
KÂRLARIN ASIL KAYNAĞI NET FAİZ MARJI
TCMB’nin 30 Mayıs 2022 tarihli Finansal İstikrar Raporu’nda, bankaların gerek etkin kârlılığının, gerekse öz kaynak kârlılığının yüksek seyrettiği söz ediliyor. Faal kârlılığının bileşenleri net faiz geliri (5,9 puan), fiyat ve kurul (1,1 puan) ve sermaye piyasası-kambiyo süreçleri (0,7 puan) idi. Kredi risk maliyeti (-2,5 puan) ve öteki maliyetler ise (-2,5 puan) kârlılığı aşağı çekiyordu. Karşılık ayırmak bir maliyet olmanın ötesinde, muhtemel ziyanlara karşı bir tampon misyonu gördüğü için aslında bir teminat de sayılabilir. Bu kârlılık oranları genel kabul görmüş standartlara nazaran çok yüksek bir seviye kabul edilebilir.
KKM’NİN AVANTAJI DA BANKALARA
En son açıklanan 27 Mayıs tarihli KKM bilgileri 904,1 milyar TL seviyesindeydi. 98,2 milyar TL bankacılık dalı kârının elde edildiği Nisan periyodunda ise 782 milyar TL’yi aşmıştı. Bu, yüzde 70 enflasyon periyodunda bankaların yüzde 14 faizle fon sağlaması manasına geliyordu. Tasarruf sahipleri, hesaplarının vadesi dolduğunda TL’nin ilgili dövize karşı kıymet kaybının yüzde 14’ü aşan kısmı Hazine/TCMB tarafından karşılanacağı için kur garantisi nedeniyle faizin düşüklüğüne aldırmıyor, böylece bankalar çok ucuz maliyetle para topluyordu. Ayrıyeten KKM’nin 3-6 ay vadeli olma özelliği banka bilançolarındaki vade uyumsuzluğu sıkıntısını (yani mevduatların daha kısa vadeli, kredilerin daha uzun vadeli olma durumunu) hafifletiyor, bankalara bir avantaj daha sunuyordu.
PARA TAKASIYLA 589 MİLYAR LİRA
TCMB Nisan Enflasyonu Raporu’na nazaran Nisan sonunda para takası (swap) süreçleri yoluyla bankalara 589 milyar TL yüzde 14 faizle kaynak sağlanıyordu. Bu 3 ay öncesindeki 613 milyar TL seviyesine nazaran döviz mevduatların KKM’ye kayması nedeniyle bir ölçü düşüş gösterse de, TCMB’nin döviz makyajı yapmasına imkan tanıma karşılığı çok ucuz maliyetli fonlara erişim manasına geliyor, bankaların kârlarının öbür bir menbaını oluşturuyordu. 293 milyar TL de açık piyasa süreçleri (APİ) yoluyla geliyor, birebir düzeneğin işlemesiyle yeniden ucuza bir borçlanma gerçekleşiyordu.
ENFLASYON ALTINDA KREDİ TALEBİ DE CANLI
Bankalar büyük avantajla topladıkları fonların değerli bir kısmını kredi halinde bireylere ve şirketlere pazarlıyorlar. Nisan sonu prestijiyle muhtaçlık kredisi faiz oranları yüzde 28,2, konutta yüzde 18,5, taşıtta yüzde 24,4, tüketici kredilerinde yüzde 25,7 ve ticari kredilerde yüzde 21,8’di. Bu oranlar enflasyonun çok altında olduğu için haliyle büyük istek görüyor, buna rağmen bankaların kaynak maliyeti daha da düşük seviyede gerçekleştiği için yüksek bir net faiz marjı elde etmelerini engellemiyordu. Bu nedenle borçlular geri ödemelerini aksatmamak için büyük efor harcıyor, örneğin takibe giren alacaklar tüketici kredilerinde yüzde 2,4, kredi kartlarında yüzde 2,6’dan öteye geçemiyordu. Bu da bankalara sunulmuş ek bir avantajdı.
TÜFE ENDEKSLİ TAHVİLLER BANKALARIN TEKELİNDE
Yazının tamamı burada.