TÜSİAD Lideri Orhan Turan, konuştu. Turan enflasyonla yanlışsız prosedürlerle çaba edilmediğini söyledi. ‘Zaman kaybediyoruz’ diyen Turan, krizden çıkışın hâlâ mümkün olduğunu vurguladı.
Düşük faiz siyaseti tercihinin başladığı 2021 Eylül ayından bu yana enflasyon ve kurda rekorları gören iktisatta, maliyetin ağırlaştığına dikkat çeken Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan, iktisatta yavaşlamanın şiddetlendiğini kaydetti.
Son ekonomik ve siyasal gelişmeler ile ilgili Sözcü’den Sayime Başçı’nın sorularını yanıtlayan Turan, “zaman daralıyor” vurgusu yaparak, iktisat idaresine şu soruyu sordu: “Ekonomik göstergelerin istenilen çerçeveden uzaklaştığı bu ortamda gerçek dal olarak sormamız gereken şu; bu siyasetler aşikâr ki sonuç vermedi. İktisat idaresinin B planı nedir?”
– Türkiye İktisat Modeli ile enflasyonda, kurda ve CDS’lerde tarihin en makûs periyotlarından biri yaşanıyor. Gelinen noktayı TÜSİAD cephesinden değerlendirdiğinizde nasıl bir tablo ile karşı karşıyayız?
Son bir yıldır çizilen ekonomik çerçeveye dair tenkitlerimizi en baştan beri paylaşıyoruz. Enflasyonla hakikat sistemlerle uğraş etmiyoruz. Bu yüzden daima olarak kamu kurumlarının kestirimlerinin üst revize edildiğine şahit oluyoruz. İster enflasyon ve cari açık olsun ister CDS ve kur olsun en başta hedeflediğimiz yerlerden çok uzağız. Bu siyasetlerde ısrar ettikçe vakit kaybediyoruz. Her kaybedilen vaktin ekonomik açıdan bir maliyeti oluyor. Ekonomik göstergelerin istenilen çerçeveden uzaklaştığı bu ortamda gerçek dal olarak sormamız gereken şu; bu siyasetler aşikâr ki sonuç vermedi. İktisat idaresinin B planı nedir?
– Size nazaran Türkiye’nin en kıymetli birinci 3 sorunu nedir?
Kurumların yıpranması, adalette yaşadığımız sorunlar ve ülkemizin geleceği açısından çok önemsediğimiz eğitim kalitesindeki düşüş, beyin göçü. İktisatta meseleleri süratli ve gerçek adımlarla çözersiniz ama üstte saydığımız bu üç mevzuda kararlılıkla ilerlemek vakit ister. Bu bahislerde ileriye gitmediğiniz surece ülke olarak kalkınamıyorsunuz.
– Globaldeki ve Türkiye’deki gelişmeler doğrultusunda sonbaharda bir ani duruş öngörüyor musunuz?
Finansal açıdan takip ettiğimiz iki önemli mevzu var. Bunlardan birincisi Kur Muhafazalı Mevduat’ta ağustos ortası ile vade sonuna geliniyor. Şirketlerin KKM’yi ne kadar döndüreceği değerli. İkincisi sonbahardaki eurobond, sendikasyon dönüşleri. Yabancı yatırımcıların belirsizliklerden ötürü çok da istekli olmadıklarını duymaktayız. Döviz arzında yaşadığımız her sorun TL’de paha kaybı manasına geliyor. Münasebetiyle bu iki periyot TL açısından riskler barındırıyor. Öte yandan hem yüksek enflasyon hem de finansal şartların sıkılaşması sonucunda, son devirde iktisattaki yavaşlamanın şiddetli olduğunu tahlil ediyoruz. Bu hem iç talepteki yavaşlama ile ilgili, hem de ihracat ve dış talepten kaynaklanmakta. Özetle, önümüzdeki periyot hem TL’nin seyri, hem enflasyon ve finansal şartlar ekonomik büyüme üzerinde risk oluşturuyor.
– Mevcut iktisat ve para siyaseti kararlarının yarattığı çelişkiler ile finansmana erişim konusundaki ıstıraplar, yüksek kredi faizleri, nasıl bir yatırım ortamı yaratıyor?
Türkiye enflasyon hızlanmışken, düşük faiz siyaseti tercihi yaptı. Bu tercihin bugün sonuçlarını yaşıyoruz. Bunlar yüksek enflasyon ve artan döviz talebi. İkinci kademesi da yüksek kredi faizi, yükselen risk primi ve yabancı sermayeye erişimin yani döviz kaynağına erişimin zorlaşması. Bunlar olurken, kuru denetim edebilmek ismine Merkez Bankası rezervlerini harcıyoruz. Alınan tüm bu makro ihtiyati önlemlerin amacının sıkılaştırma değil de temel olarak dövize kaçışı engellemek ismine yapıldığını düşünüyoruz. Kaçınılmaz sonuç, finansal şartların sıkılaşması ve krediye erişimin daha da sıkıntı hale gelmesidir. Günün sonunda hem yüksek enflasyon hem yüksek kredi faizi hem de bedel kaybeden bir TL ile karşı karşıyayız.
En başta yanlışsız bir çerçevede ilerlesek muhtemelen ne enflasyon ne de kredi faizleri bugün bu kadar yüksek olacaktı. Ekim-kasımdan bu yana aslında yatırım kredilerinde bir arz ıstırabı olduğunu biliyoruz zira bankacılık sistemi de ticari bir yapı ve bu krediler tarifi gereği uzun vadeli. Uzun vadeli kredi fiyatlaması yapabilmek için maliyetlerinizi hesaplayabilmeniz, öngörebilmeniz gerekir. Her maliyet artışı da daha yüksek kredi faizi manasına gelmekte. Yüksek enflasyon ortamında, daima regülasyon değişikliğine tabi olan ve maliyetleri artan, bu öngörülemeyen süreçte gerçek bilanço ve nakit idaresi yapmaya çabalayan bir bankacılık kesimi var. Bu gerçek kesim için de geçerli. Tüm bunların sonucunda da krediye erişim değerli hale geliyor, yatırım ortamı zayıflıyor.
Kalıcı kopuş kutuplaşma yaratılmamalı
– Türkiye’de seçimlere bir yıldan az bir mühlet kaldı. Bu süreçte toplumsal ve ekonomik açıdan gördüğünüz riskler nelerdir?
Türkiye’de seçim dönemleri genelde hararetlidir fakat siyasi partiler ortası görüş ayrılığı ve yarışın, kalıcı kopuş ve kutuplaşmalara yol açmaması gerekir. Geçmişten aşina olduğumuz vaat yarışı ve hesabı güzel yapılmamış popülist telaffuzlar de uzun vadede ziyanlı oluyor. Sağduyudan uzaklaşmadığımız, toplumsal barışa itina gösterdiğimiz bir seçim geçirmeyi ümit ediyoruz.
Maaş artışları enflasyonun akabinde koşuyor
– Yaşanan krizin en ağır yükü çalışan kesim ve halk üzerine yıkılmış durumda. İş dünyası bu noktada nasıl bir rol üstlenmeli?
Geçen yıldan beri özel kesimde pek çok şirket çalışanlarını enflasyondan korumak için inisiyatif alıyor. Taban fiyatta yıl ortası ayarlaması yapıldı. Öte yandan enflasyonun daima artmaya devam ettiği ortamda, yalnızca fiyat artışları bu mevzuyu çözmeye yetmez. Zira süreç enflasyonun akabinde koşan fiyat düzeltmelerine dönmüş durumda. Hakikat adımlarla kararlı halde enflasyonla uğraş etmediğiniz surece, öteki attığınız her adım yalnızca süreci kovalar, kâfi olmaz.
patronlardunyasi.com