Seferberlikten Antalya’ya kaçan Ruslar için…
Atalarınız, tahıl ambarında açlıktan ölmüştü
Vakanüvis
Rusya’nın Ukrayna’ya hücumuyla başlayan savaşta kısmî seferberlik kararı alınınca, binlerce Rus’un ülkeden kaçması gündem oldu.
Seferberlik başlangıç tarihi gelmeden koştur koştur uçaklara dolup Türkiye’de Antalya’ya, Avrupa’da da değişik ülkelerin kentlerine kaçan Rusların “milli his zayıflığından” kelam edildi çokça.
Ülkeleri savaştayken yurtdışına kaçmak kendi tercihleri elbette ancak Rusya “Sovyetler Birliği”yken II. Dünya Savaşı’nda bir küme bilim beşerinin sergilediği vazife aşkıyla ilgili bir anekdot, bugünlere dair ibretlik ayrıntılarla dolu…
Her şey besin güvenliği için
Hemen her ülke, harika durumlarda kullanılmak üzere, çok özel korunan tohum koleksiyonları ile tahıl ambarları oluşturdukları bilinen bir durum.
Devletler böylelikle, savaş ya da alışılmış afet sonucu büyük tahribat yaşanması ihtimaline karşı, ülkenin felaket sonrası besin tedarikini yine sağlanabilmesi için tedbirler alıyorlar.
Almanlar Leningrad’a saldırınca…
II. Dünya Savaşı’nın en kanlı günlerinde, 1941-42’nin fecî kışında, Hitler’in orduları Sovyetler’e yanlışsız çılgınca bir taarruza girişmişlerdi.
Adolf Hitler’in, 12’nci yüzyıl Kutsal Roma İmparatoru ve Alman Hükümdarı (Kızıl Sakal) Frederick Barbarossa’ya ithaf ettiği Rusya’yı maksat alan hücumun en kıymetli kısmı, tarihe “Leningrad Kuşatması” (bugünkü St. Petersburg) olarak geçen hücumdu. Tam 872 gün süren atakta, sivil halktan kayıplar 600 bini kuşatmada, 400 bini de tahliyelerde olmak üzere bir milyonu bulmuştu.
Saldırıyı 3 milyon civarında askerle gerçekleştiren Almanlar 600 bine yakın kayıp vermişlerdi. Sovyet ordusunun kayıpları ise daha da trajikti, en optimist varsayımla 1,5 milyonu aşkın (kimi kaynaklarda 2,5 milyon) Rus askeri kuşatmada hayatını kaybetmişti.
Tohum Bankası’nda bir avuç uzman
Dışarıda vahim savaş devam ederken, kurumda kalan az sayıdaki uzman ile sair işleri yapan çalışanlar, taze tohumların periyodik olarak tekrar dikilmesi, hasat edilmesi, tahıl eserlerinin muhafazaya alınması, zararlılara karşı dirençlerinin denetimi, çeşitli iklim koşullarına uyumluluk testleri ve topyekun stok denetimi üzere işlerle meşguldüler.
Savaş kızıştıkça enstitüde çalışmak da giderek zorlaşıyordu. Aralıksız ateş açılması nedeniyle binanın camları kırılmıştı. Odun ve kömür olmadığı için ortam ısıtılamıyordu. Enstitü soğuk, nemli ve karanlıktı. Kış ilerledikçe hava sıcaklığı – 30’lara kadar düşmüştü.
Binadakiler, yanabilecek ne varsa onları yakıp ısınmaya çalışıyorlardı. Çalışanlar, depolardaki başta patates olmak üzere çeşitli tahıl eserlerinin, açlıktan kırılan halk tarafından yağmalanmaması için nöbetleşe uyuyorlardı.
Botanikçiler, durumun giderek daha da berbata gittiğini görünce Leningrad’dan kaçırılmak üzere koleksiyonun küçük bir örneğini de hazırlamışlardı. Bu koleksiyon, Ural dağlarındaki donmuş bir gölün üzerinde yer alan bir depolama tesisine nakledildi. Enstitünün tam bir yıkıma uğramaması ise Hitler ile ilgili bir plandan kaynaklanıyordu. Buna nazaran güya Hitler zafere ulaşacak, Leningrad’a gelecek ve burada Astoria Oteli’nde kalacaktı.
Enstitü otelin çabucak yanında olduğu için de Almanlar oteli korumak ismine etrafına de fazla ziyan vermek istememişlerdi.
Tonlarca patatese, pirince el sürmeksizin açlıktan öldüler
Gıda kıtlığı had safhaya ulaşınca Vavilov Bitki Sanayisi Enstitüsü’ndekiler de öteki Leningradlılar üzere artık ne bulurlarsa yemek durumundaydılar ancak tek farkla: Sokaktakiler, karga yakalayabilirse pişirip onu yiyordu; kurumdakiler ise tonlarca patatese, pirince, buğdaya el sürmüyordu.
Ocak 1942’de fıstık uzmanı Alexander G. Stchukin, masasında ölmüştü. Şifalı bitkilerden sorumlu Georgi K. Kriyer ve pirinç toplama lideri Dmitri S. Ivanov da ambarın bir köşesinde daha fazla dayanamayarak açlığa yenik düşmüşlerdi.
İvanov’u defnetmek için içeri giren personeller, onun sorumluluğunda olan koleksiyonda bin paketi aşkın pirinç bulmuşlardı. Yeniden, yer fıstığı uzmanı, yulaftan sorumlu bayan ve öteki altı misyonlu de masalarında ölmüş haldeydiler. Leningrad Kuşatması, Ocak 1944’e kadar devam etmişti.
Tüm bunlara karşın “Vavilov Koleksiyonu” büyük ölçüde korunmuştu. Savaş sonrası yıllarda enstitü, bitki genetik çeşitliliğinin toplanması ve korunması için dünyanın önde gelen tesislerinden biri olarak büyüyüp, gelişecekti.
Ancak Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra Vavilov yeniden sıkıntı vakitler geçirecekti. Bir devir elektrik faturalarını bile ödenemez hale gelmişti.
Yıllar içinde tekrar toparlanan Vavilov Enstitüsü günümüzde çalışmalarını sürdürüyor. Enstitünün 2017 yılı prestijiyle koleksiyonundaki örnek sayısı 327 bin 941’e ulaşmış durumda. Bunlar, eser bitkileri ve yakın akrabalarından 155 familya içinde 304 çeşit ve 2 bin 539 botanik varyeteden oluşuyor.
Depolarda, dünyanın değişik coğrafyalarından toplanmış 250 binin üzerinde örnek koruma ediliyor.
– James. C. Davis, “İnsanın Hikâyesi”, s. 344, Türkiye İş Bankası Yayınları, 18. Baskı, İstanbul 2021 – Prof. Dr. Selim Çetiner, “Vavilov Bitki Sanayisi Enstitüsü”, Tarla Sera Mecmuası, Eylül 2017
– Boyce Rensberger, “Sovyet Botanistler Açlıktan Öldü”, The Washington Post, 12 Mayıs 1992
Seferberlikten Antalya’ya kaçan Ruslar için…
Atalarınız, tahıl ambarında açlıktan ölmüştü
Vakanüvis
Rusya’nın Ukrayna’ya hücumuyla başlayan savaşta kısmî seferberlik kararı alınınca, binlerce Rus’un ülkeden kaçması gündem oldu.
Seferberlik başlangıç tarihi gelmeden koştur koştur uçaklara dolup Türkiye’de Antalya’ya, Avrupa’da da değişik ülkelerin kentlerine kaçan Rusların “milli his zayıflığından” kelam edildi çokça.
Ülkeleri savaştayken yurtdışına kaçmak kendi tercihleri elbette ancak Rusya “Sovyetler Birliği”yken II. Dünya Savaşı’nda bir küme bilim beşerinin sergilediği vazife aşkıyla ilgili bir anekdot, bugünlere dair ibretlik ayrıntılarla dolu…
Her şey besin güvenliği için
Hemen her ülke, harika durumlarda kullanılmak üzere, çok özel korunan tohum koleksiyonları ile tahıl ambarları oluşturdukları bilinen bir durum.
Devletler böylelikle, savaş ya da alışılmış afet sonucu büyük tahribat yaşanması ihtimaline karşı, ülkenin felaket sonrası besin tedarikini yine sağlanabilmesi için tedbirler alıyorlar.
Almanlar Leningrad’a saldırınca…
II. Dünya Savaşı’nın en kanlı günlerinde, 1941-42’nin fecî kışında, Hitler’in orduları Sovyetler’e yanlışsız çılgınca bir taarruza girişmişlerdi.
Adolf Hitler’in, 12’nci yüzyıl Kutsal Roma İmparatoru ve Alman Hükümdarı (Kızıl Sakal) Frederick Barbarossa’ya ithaf ettiği Rusya’yı maksat alan hücumun en kıymetli kısmı, tarihe “Leningrad Kuşatması” (bugünkü St. Petersburg) olarak geçen hücumdu. Tam 872 gün süren atakta, sivil halktan kayıplar 600 bini kuşatmada, 400 bini de tahliyelerde olmak üzere bir milyonu bulmuştu.
Saldırıyı 3 milyon civarında askerle gerçekleştiren Almanlar 600 bine yakın kayıp vermişlerdi. Sovyet ordusunun kayıpları ise daha da trajikti, en optimist varsayımla 1,5 milyonu aşkın (kimi kaynaklarda 2,5 milyon) Rus askeri kuşatmada hayatını kaybetmişti.
Tohum Bankası’nda bir avuç uzman
Dışarıda vahim savaş devam ederken, kurumda kalan az sayıdaki uzman ile sair işleri yapan çalışanlar, taze tohumların periyodik olarak tekrar dikilmesi, hasat edilmesi, tahıl eserlerinin muhafazaya alınması, zararlılara karşı dirençlerinin denetimi, çeşitli iklim koşullarına uyumluluk testleri ve topyekun stok denetimi üzere işlerle meşguldüler.
Savaş kızıştıkça enstitüde çalışmak da giderek zorlaşıyordu. Aralıksız ateş açılması nedeniyle binanın camları kırılmıştı. Odun ve kömür olmadığı için ortam ısıtılamıyordu. Enstitü soğuk, nemli ve karanlıktı. Kış ilerledikçe hava sıcaklığı – 30’lara kadar düşmüştü.
Binadakiler, yanabilecek ne varsa onları yakıp ısınmaya çalışıyorlardı. Çalışanlar, depolardaki başta patates olmak üzere çeşitli tahıl eserlerinin, açlıktan kırılan halk tarafından yağmalanmaması için nöbetleşe uyuyorlardı.
Botanikçiler, durumun giderek daha da berbata gittiğini görünce Leningrad’dan kaçırılmak üzere koleksiyonun küçük bir örneğini de hazırlamışlardı. Bu koleksiyon, Ural dağlarındaki donmuş bir gölün üzerinde yer alan bir depolama tesisine nakledildi. Enstitünün tam bir yıkıma uğramaması ise Hitler ile ilgili bir plandan kaynaklanıyordu. Buna nazaran güya Hitler zafere ulaşacak, Leningrad’a gelecek ve burada Astoria Oteli’nde kalacaktı.
Enstitü otelin çabucak yanında olduğu için de Almanlar oteli korumak ismine etrafına de fazla ziyan vermek istememişlerdi.
Tonlarca patatese, pirince el sürmeksizin açlıktan öldüler
Gıda kıtlığı had safhaya ulaşınca Vavilov Bitki Sanayisi Enstitüsü’ndekiler de öteki Leningradlılar üzere artık ne bulurlarsa yemek durumundaydılar ancak tek farkla: Sokaktakiler, karga yakalayabilirse pişirip onu yiyordu; kurumdakiler ise tonlarca patatese, pirince, buğdaya el sürmüyordu.
Ocak 1942’de fıstık uzmanı Alexander G. Stchukin, masasında ölmüştü. Şifalı bitkilerden sorumlu Georgi K. Kriyer ve pirinç toplama lideri Dmitri S. Ivanov da ambarın bir köşesinde daha fazla dayanamayarak açlığa yenik düşmüşlerdi.
İvanov’u defnetmek için içeri giren personeller, onun sorumluluğunda olan koleksiyonda bin paketi aşkın pirinç bulmuşlardı. Yeniden, yer fıstığı uzmanı, yulaftan sorumlu bayan ve öteki altı misyonlu de masalarında ölmüş haldeydiler. Leningrad Kuşatması, Ocak 1944’e kadar devam etmişti.
Tüm bunlara karşın “Vavilov Koleksiyonu” büyük ölçüde korunmuştu. Savaş sonrası yıllarda enstitü, bitki genetik çeşitliliğinin toplanması ve korunması için dünyanın önde gelen tesislerinden biri olarak büyüyüp, gelişecekti.
Ancak Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra Vavilov yeniden sıkıntı vakitler geçirecekti. Bir devir elektrik faturalarını bile ödenemez hale gelmişti.
Yıllar içinde tekrar toparlanan Vavilov Enstitüsü günümüzde çalışmalarını sürdürüyor. Enstitünün 2017 yılı prestijiyle koleksiyonundaki örnek sayısı 327 bin 941’e ulaşmış durumda. Bunlar, eser bitkileri ve yakın akrabalarından 155 familya içinde 304 çeşit ve 2 bin 539 botanik varyeteden oluşuyor.
Depolarda, dünyanın değişik coğrafyalarından toplanmış 250 binin üzerinde örnek koruma ediliyor.
– James. C. Davis, “İnsanın Hikâyesi”, s. 344, Türkiye İş Bankası Yayınları, 18. Baskı, İstanbul 2021 – Prof. Dr. Selim Çetiner, “Vavilov Bitki Sanayisi Enstitüsü”, Tarla Sera Mecmuası, Eylül 2017
– Boyce Rensberger, “Sovyet Botanistler Açlıktan Öldü”, The Washington Post, 12 Mayıs 1992