Almanya’nın en büyük ikinci bankası olan Commerzbank 20 Nisan 2021’de Türkiye iktisadı üzerine kıymetli bir not yayımladı. Başlığı kıymetli: “Bir sonraki lira krizi”… Son yılların para siyaseti değişikliklerini ve TCMB’deki atamaları eleştiriyor. İktisadın geleceğine ait değişik öngörüler yapıyor.
Aktaralım; değerlendirelim.
Alman bankasının açık tenkitleri, 2021 öngörüleri
Commerzbank’ın Türkiye notu, şöyle başlıyor:
“Yeni lira krizi eşiktedir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, enflasyon hedeflemesinin yüksek faizli acı ilacını kabul etmeyi vadetmişti. Üç ay geçmemişti ki, artık aşina olduğumuz kararnamelerinden birini çıkardı; TCMB Lideri Naci Ağbal’ı, faiz oranlarını %17’den %19’a çıkardıktan iki gün sonra misyondan aldı.”
Commerzbank, yeni lider Şahap Kavcıoğlu’nu “düşük faiz oranlarının bir taraftarı” olarak tanıtıyor ve bu atamanın öncesini, uzantılarını şöyle özetliyor:
“Berat Albayrak’ın nezareti altında TCMB Lideri Murat Uysal, düşük faiz taraftarlarının para siyasetini yürütmüştü. Uysal’ın (devlet bankaları yoluyla) döviz piyasalarına müdahale edip TL’nin pahasını müdafaa uğraşının sonucunu da gözlemiştik. Misyon müddeti boyunca TL %30 paha yitirdi ve Kasım 2020’de TCMB başkanlığını Ağbal devraldı.”
“Bugünkü lider Kavcıoğlu istikrarlı görünmeye çalışıyor; enflasyon %5 amacına ininceye kadar faiz oranını enflasyonun üstünde tutacağını söylüyor. Lakin bu enflasyon hedeflemesi sürdürülemez; zira Erdoğan’ın sabrı birkaç ay içinde tükenecektir. Geçmiş atamalar göstermiştir ki TCMB Lideri, Cumhurbaşkanı’nın istediklerinin aykırısını yaparsa vazifesine son verilecektir.”
“Özel kesim bilançoları ağır döviz yükümlülükleri altında iken, düşük faiz siyasetlerinin yol açacağı yeni bir TL krizini Erdoğan’ın göze alması beklenemez. Demek ki düşük faiz oranlarının Türkiye’nin bugünkü makro-ekonomik problemlerini kısa vadede dahi çözeceğine Erdoğan hakikaten inanmaktadır. Geçen ay ilan ettiği ıslahat paketinde ipuçları var.”
“Bu pakette enflasyona karşı idarî denetimler yer alıyor. Kamu bütçesini denetimden çıkaracak vahim görüşler de var. Kavcıoğlu’nun, Ağbal’ın son verdiği banka kredi musluklarını sonuna kadar açacağını da varsayım edebiliriz. Bu sayede 2021 boyunca iktisat canlı seyredecektir.”
Commerzbank, siyaset faizlerinin adım adım aşağı çekileceğini, Temmuz-Eylül periyodunda %13’e indirileceğini düşünüyor. Döviz fiyatları ise, sermaye hareketleri üzerinde (örneğin swap ve döviz süreçlerini sınırlayan) bir dizi kısıtlama ile frenlenmeye çalışılacak; TCMB geçmişte uygulanan çoklu faiz koridoruna dönebilecektir.
Tehlikeli eğilimler…
Çünkü, “döviz kuru üzerinde baskı arttıkça, enflasyon ile TL’nin pahası ortasında bir istikrar oluşması imkansızlaşır; süreç kontrolden çıkar. Piyasa aktörleri TL süreçlerinden uzak durur. Sermaye hareketleri üzerinde ‘sızıntılı’ kontroller TL’nin bedel yitirmesini önleyemez; kapsamlı sınırlamalar ise, Türkiye’nin yabancı sermayeye bağımlılığı nedeniyle beklenemez.”
“Erdoğan’ın düşük faiz oranlarına ait olumlu beklentileri sürecek; aşikâr bir evrede dolar/TL riskleri üssel bir tempoyla artacaktır. 2021 sonu için dolar fiyatını 10 TL olarak öngörüyoruz. Er yahut geç GSYH büyüme sürecinin çökmesi ve özel bölüm bilançolarının sarsılması sonunda bu deneyin son bulacağını düşünüyoruz.”
“Enflasyon hızlanacak; klasik siyasete dönülecek; siyaset faizi %20’ye çıkarılacaktır. Bu kısır döngüye son vermek, güvenilirliği sağlamak için bir tıp rejim değişikliği yahut (IMF gibi) bir kurumsal nezaret gerekebilir.”
Üslup tuhaf; değerlendirmeler önemli…
Commerzbank’ın Türkiye notunda, klasik Alman bankacılığından beklenen serinkanlı, objektif üslup yok. Bu bakımdan portföy yöneticisi Batılı uzmanların finans basınına ayak-üstü verdikleri demeçleri hatırlatıyor. Cumhurbaşkanı’nın ekonomik ön-yargısını vurgulayan yarı-mizahî tenkitler, bir “rejim değişikliği” arayışına kadar uzanıyor.
Öte yandan, Alman bankasının görüşleri, Türkiye’nin dış finansman problemleri açısından değer taşıyor: Yakın gelecekte vadesi gelen kredilerin yenilenme / döndürülme oranları ve faiz maliyetleri, Commerzbank üzere dev bankalar tarafından belirlenecektir.
Portföy yatırımları ulusal para (TL) ile ihraç edilmiş borç ve pay senetlerine para bağlamış yabancı sermayedir. Yükümlülük TL ile karşılanır; dövize dönüştürülmesi hukuken bağlayıcı değildir; “sermaye hareketlerinin serbestliği”ne ait siyasal bir kararın uzantısıdır.
Dövizle verilmiş yahut ihraç edilmiş banka kredileri ve tahviller ise, dövizle ödenecektir. Ödenmemesi, borçlunun hukuken temerrütü yahut iflası manasına gelir. Commerzbank üzere klasik bir bankanın Türkiye değerlendirmesi, bu bakımdan, portföy yöneticisi finans uzmanlarından daha kıymetlidir.
Commerzbank’ın senaryosu, Saray’ın beklentileri…
Commerzbank notu, Türkiye’de para siyasetlerinde ani değişmelere bağlı bir çevrim senaryosu betimliyor. Buna nazaran siyaset dalgalanmaları, Cumhurbaşkanı’nın yüksek faizlerden kaynaklanan enflasyon saplantısından kaynaklanıyor. Finans kapital, bu anlayışın tam zıddı olan enflasyon hedeflemesini talep etmektedir. Bu beklenti ihlal edildikçe yabancı sermaye Türkiye’den uzaklaşmakta; iktisat döviz krizine sürüklenmektedir. Kasım 2020’de Ağbal’ın atanmasında olduğu üzere, Cumhurbaşkanı, zarurî ve gönülsüz olarak enflasyon hedeflemesine dönmektedir.
Şu anda Türkiye, bu çevrimin “olumsuz” (düşük faizlere dönüş) basamağındadır. Commerzbank, uygulamanın yakında başlayacağını, yıl sonuna kadar süreceğini, o tarihte büyüme sürecinin “çökmesi” ile tükeneceğini öngörüyor. Yeni düzenleme IMF kontrolü altında mı sürdürülecek? Bugünkü üzere kredi derecelendirme kuruluşları ile milletlerarası yatırım bankalarının gevşek nezaretleri içinde mi? Bugünden belirli değildir.
Bu senaryo, bence, Cumhurbaşkanı’nın yüksek faiz → yüksek enflasyon saplantısına ziyadesiyle değer veriyor. Gevşek para siyasetinde ısrar, Saray’ın siyasal gündemi ve çıkarları açısından kıymetlidir. Commerzbank da belirliyor ki düşük faizler, “kredi musluklarının sonuna kadar açılması ile” de beslenir. Bu sayede Saray’ın içli-dışlı bağlar içinde olduğu ayrıcalıklı sermaye etrafları, şirketler kurtarılır; ihya edilir.
Commerzbank, bu “sakat” siyasetlere karşın “2021 boyunca iktisadın canlı seyredeceğini” de kabul ediyor. Motamot, 2020’nin on ayı boyunca uygulanan “yanlış politikalar” altında GSYH’nın %1,8 oranında büyümesi gibi…
Saray ve ayrıcalıklı sermaye etrafları, çevrimin her iki kademesi ile barışıktır. İktisadın küçülmediği, iflasların önlendiği düşük faiz etabında gündeme gelen finansal kriz, enflasyon hedeflemesine dönülerek ertelenecektir. Yeni basamağın yüksek faizleri, sermaye girişini tetikleyecek; finansal istikrar sağlanacaktır.
Öte yandan çevrimin tümü, hızlanan enflasyon, kronik dinginleşme içermiş; işçi sınıfları fakirleşmeye, ağır bir toplumsal buhrana sürüklemiştir. Commerzbank, ismi üstünde bir bankadır; Türkiye toplumunun bu çeşit problemleriyle ilgilenmez.
Yalnızca alıntıdır, makalenin linki burada
Atilla Yeşilada: Pazartesi Dolar’a dikkat
Kerim Rota Yazdı: ‘Yedi Kızkardeş’
Piyasalarda sakinlik devam eder mi?Ödemeler istikrarı neyi gösteriyor? Güldem Atabay & Semih Sakallı