Merkez Bankası, bankaların belli limitlerin üzerinde faiz oranlarıyla kredi vermeleri ya da ticari kredilerde amaçların altında kalmaları halinde ceza olarak devlet tahvili satın almalarını zarurî kılan kuralları kaldırdı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), bankaların makul limitlerin üzerinde faiz oranlarıyla kredi vermeleri yahut ticari kredilerde amaçların altında kalmaları durumunda ceza olarak devlet tahvili satın almalarını gerektiren kuralları kaldırarak, mahallî kredi kuruluşları ve yabancı yatırımcılar ortasında büyük tartışmalara neden olan bir uygulamaya son verdi. Merkez Bankası, bu düzenlemelerin, iktisattaki dolarizasyonla çabayı güçlendirmek hedefiyle ve kuralları kolaylaştırmanın bir kesimi olarak kaldırıldığını açıkladı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Bloomberg’e verdiği röportajda, evvelden Twitter olarak bilinen toplumsal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada “Amaç krediye erişimi kolaylaştırmak ve liraya geçişi teşvik etmek” biçiminde tabirler kullandı. Bankaların belli ticari faaliyetler için kredi gayelerini tutturamamaları durumunda devlet tahvili satın almaları gerekliliğiyle birlikte kimi istisnai durumların hala devam ettiğini vurguladı.
Lira cinsinden tahviller, verilen açıklamanın akabinde kıymet kaybederek 2 yıl vadeli tahvilin getirisini 169 baz puan artırarak Cuma günü %35,2’ye kadar yükseltti. Ayrıyeten, on yıllık tahvillerin getirisi yaklaşık %30 düzeyine yükseldi. Bankacılık pay senedi endeksi ise İstanbul’da öğlen saatlerinde %0,1’lik bir kayba geri dönmeden evvel %2,1’e kadar yükseldi.
Bu düzenlemeler, devlet borçlarının getirilerini uzun mühlet yapay olarak baskılamış ve yatırımcıları şişirilmiş tahvil fiyatlarından uzak tutarak lira tahvil piyasasını tesirli bir formda durdurmuş üzere görünüyor. Bankalar, daha ucuz ticari krediler sunmaya ve müşterilerini döviz tutmaktan caydırmaya zorlandıkları için piyasa oranları da bozulmuş durumda.
Zorunlu tahvil alımları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın düşük faiz oranlarına olan ilgisine uygun düşen ve sonrasında ortaya çıkan piyasa problemlerini düzelten Merkez Bankası’nın evvelki idaresi tarafından getirilen bir dizi kuralların bir kesimiydi.
Ancak, Haziran ayında atanan Lider Hafize Gaye Erkan liderliğindeki Merkez Bankası, kuralları kolaylaştırma kelamı verdi. Merkez Bankası, ana para siyaseti aracı olarak manşet faiz oranını yine uygulamayı umarken, yetkililer, piyasalarda ve 900 milyar dolarlık iktisatta şoklardan kaçınmak için bu sürecin kademeli ve ölçülü bir formda gerçekleşmesi gerektiğini vurgulayarak sabrı teşvik etti.
Dubai merkezli East Capital International AB’de portföy yöneticisi olan Emre Akçakmak, “Başlangıç noktası epey zayıftı ve düzenleyici çerçeveyi kolaylaştırmak, nakdî iletim düzeneğini düzgünleştirmek ve tıpkı anda enflasyon beklentilerini çırparken iktisat için kıymetli aksi rüzgarlar yaratmadan her vakit kolay bir vazife değildi” dedi ve şunları ekledi: “Henüz bu gayeye tam manasıyla ulaştık mı? Muhtemelen değiliz. Lakin bu, global yatırımcılar için takip edilmesi gereken kıymetli bir kıssa.”
Hafize Gaye Erkan’ın başkanlığındaki Merkez Bankası, Haziran ayından bu yana beş toplantıda gösterge faiz oranını toplamda 26,5 puan artırarak bu hafta borçlanma maliyetlerini %35’e yükseltti. Ayrıyeten, daha fazla sıkılaştırma tedbiri sinyali verdi ve analistler en son oranın en az %40 olacağını iddia ediyor.
Merkez Bankası’nın eski lider yardımcılarından İbrahim Turhan, Cuma günkü hamleyi memnuniyetle karşıladı. Turhan, X’te “Sırada sermaye piyasasının olağanlaşması, lira getirilerinin piyasa şartlarına uygun hale gelmesi ve yurtdışında lira piyasasının canlanması var” halinde yazdı.
Ancak yıllar süren siyaset karmaşasının akabinde, birçok yatırımcı temkinli davranmaya devam ediyor ve hala enflasyon oranının yaklaşık 30 puan altında olan faiz oranları normalleşene kadar kenarda beklemeyi tercih ediyorlar.
MUFG’nin EM araştırma müdürü Ehsan Khoman, “Umut verici olmakla birlikte, para siyasetindeki olağanlaşma stratejisinin mevcut suratının, merkez bankası siyaset faizlerini fiyat istikrarını tekrar destekleyecek bir düzeye getirene kadar değerli sermaye girişlerini canlandırmada yetersiz kalacağını düşünüyoruz” halinde yorumladı.