Geçtiğimiz ay Dünya Bankası’nın hazırladığı raporu inceledim. Artan özel dal borcundan yüksek faiz/yüksek kur meselesine, ödemeler istikrarı krizi ikazına kadar türlü türlü felaket senaryoları çiziyor. Bu bilgiler ışığında cari açıkla çaba ederken fakirleşen Türkiye’yi yazmamak olmazdı. Çin, rekabetçi kuru ve ucuz işgücüyle yayılmacı kapitalizm için bir cazibe merkezi pozisyonunda. Örneğin Şanghay’da taban fiyat 396 dolar. Bu sayı Çin’deki eyaletlerin ortasında en düşük ücretlerden… Lakin artık günümüzde Türkiye’nin işgücü daha ucuz; 339 dolar düzeyinde. Bu durum da bir evvelki iktisat bakanının daima vurgu yaptığı rekabetçi kur maksadını ve “ithalat eskisi kadar kolay olmayacak” kelamlarını anımsatıyor.
Devamında ise şu soru akıllara geliyor. Türkiye Avrupa’nın Çin’i mi oldu? Rekabetçi kur siyasetinin ardında döviz kuru özgür bırakılarak ihracat için daha cazip bir ülke olma fikri yatıyor. Aslında fikir berbat değil. 2003-2011 ortası güçlü TL ithalatı patlatmıştı. Fakat çabucak söyleyeyim ki fikir kendi içinde tutarsız. Zira sadece liranın kıymet kaybetmesi ihracatı arttırmaz.
5 yıldır aralıksız paha kaybeden kur gerçeği var ortada. Bu türlü bir durumda olması gereken yatırımların artması… Fakat son direkt net yatırım 12 -13 milyar dolarken bu sene 5 milyar dolarda kaldı. Döviz kuru ve ihracatı kıyaslayınca tek başına rekabetçi kurun olumlu fark yaratmadığını net bir halde görüyoruz. Evvelce imalat tesisleri kuruluyor, şirketler satın alınıyorken bugün kur düşük olmasına karşın direkt yatırım artmıyor. Bu ay da gelişmekte olan ülkelere yaklaşık 25 milyar dolar para girerken, ülkemiz yalnızca 100 milyon dolar alabildi bu pastadan. Üstelik Nisan 2021 kurunun son 5 yılın en düşük düzeylerinde olmasına karşın.
Türkiye uzun vadede çekim merkezi olur mu, sorusuna karşılık vereyim. Yabancılar için her şey ucuz olsa bile, ülkemizde daima değişen vergi sistemi ve hukuk tertibine olan güvensizlik nedeniyle tercih edilmiyoruz, edilecek üzere de görünmüyoruz. Ülkemiz dış siyasette bu denli yıl oluşturulmaya çalışılan inancı artık vermiyor. Ya kriz gelirse? Bir öbür kıymetli risk de ödemeler istikrarı krizi. Bu kriz ülkenin kendi borcunu ödeyememesi ile de tezahür edebilir yahut özel sektör/bankaların ödememesinden de kaynaklanabilir. Ne de olsa bütün özel borçlar kamu bilançosunda birikir. Bu da ülkelerin temerrüde düşmesini, yani batmasına sebep olur.
Tahlil nedir?
Tüm halka “karşılaştırılmalı üstünlük teorisi” anlatılmalı. Şuurlu vatandaş, şuurlu siyasetçi seçmeli… Almanya güçlü değil mi? İstese hem otomobil hem fındık üretebilir. Ancak David Ricardo Amca ispatlamış ki Almanya sırf otomobil üretip fındığı Türkiye’den alsa, “kazan-kazan” olur; iki ülke de kazanmış olur. Yani bir ülke kendini uygun tanımakla kalmayıp etrafının gereksinimlerine nazaran “strateji” belirlerse, değişik mallar üretip ihracat yapmaması mümkün değil. Yani, ülkemiz gerçek yerlere yatırım yaparsa uzun vadede katma pahalı eserlerde bu üstünlüğü sağlamış olur. (1.dünya savaşı sonrası Almanya gibi) Kısacası, Türkiye için de ele alınması gereken durum budur.
Dış açık sorunu sırf bir evvelki iktisat idaresinin, ithalat eskisi kadar kolay olmayacak, düşünme biçimiyle kapanmak zorunda değil. Dış pazarlara açılıp, ihracatı arttırarak da bu mümkün olabilir. Bir diğer deyişle; dış açık sorunu üretim ile harcama ortasındaki dengesizliktir. Bir evvelki iktisat idaresinin ithalatı azaltma çabası kendi üreticimizi iç piyasada muhafazaya fayda. Öte yandan rekabetçi kur dış piyasada korur. Lakin rekabetçi kur fikrinin gerisinde durulmadı. Nedeni bilinmeden harcanan milyarlarca dolarlar ve dış piyasada ihracatçıyı gereğince koruyan yasalar, teşvikler yapılmadı. Karar vericilerin içindeki bu tutarsızlık sanayiciyi ve iş adamlarını da huzursuz ediyor. İç piyasa küçüktür. Üretici yaptığı işin karşılığını dış piyasada da almak ister. TÜSİAD ve İSO üzere önde gelen kurumların ithalatın zorlaşmasından hiç şad olmadığını biliyorum.
Teknoloji araçlarının gelişimi, global olarak en bol imkanların olduğu bir devri beraberinde getirdi. Bu imkanlar da global çok yoksulluk oranını büyük ölçüde azalttı. Dünya Bankası’nın tarifine nazaran kişi başına günlük yaklaşık 1,90 dolar yahut altı ile geçinen beşerler bu sınıfa giriyor. (1981: %42,7 – 2018: %9,3) Günlük 3.1 dolar altı ise fakir olarak sayılmaktadır. Ülkemizde ise minimum fiyat yoksulluk hududunun 85 lira altında. Sanırım bunu telafi etmek için emekliye 100 lira takviye açıklandı! Ülkenin son durumunu özetlemeye gerek yok. Kimseden umudumuz kalmadı. Mevzuu; ortak akıl ve çalışma art planlı strateji tespitidir. Tarımdan teknolojiye “stratejisizlik” iktidarın birinci üç eksiğinden biridir. Yoksullaştık, aza kanaat ve endişe edindik. Birinci seçimde daha berbat bir alternatif bulmak imkân dışında….
Müellifin müsaadesiyle Muhalif websitesinden alıntıdır
FÖŞ anlattı: Bu İktisat Niçin Hala Batmadı Ya?
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Torpille kasiyer ya da yazılımcı’
Kerim Rota Yazdı: ‘Reklamın Berbatı, Opsiyonun Çıplağı Çekilmez..’