CNBC’den Jeff Cox 7 Ekim günü kaleme aldığı yazısında, ABD’de yaratılan istihdama karşın ülkede iktisadın karamsarlığa dair hakim olan fikre yönelik değerlendirmede bulundu.
İşte Cox’un yazısı:
ABD iktisadı bu yıl 2,3 milyondan fazla iş ekledi, işsizlik oranı hala %4′ün altında ve hâlâ iş arayanlar için yaklaşık 10 milyon açık konum var.
Peki şayet sağlıklı bir istihdam tablosu sağlıklı bir iktisadın temel taşıysa, o vakit neden bu kadar çok insan işlerin berbat olduğunu düşünüyor?
Bunun nedeni, yiyecek, gaz ve konut aletlerinin yanı sıra kiranın da hâlâ çok yüksek olması. Tek sözle: Yıllık suratı açısından düşüşe geçerken, hâlâ birden fazla insanın dayanabileceğinden çok daha fazla olan enflasyon, başka her şeyin, vahim olmasa da, en azından daha az kusursuz görünmesine neden oluyor.
İş gücü analitiği firması Lightcast’ın kıdemli ekonomisti Elizabeth Crofoot, “Bütün bu üst seviye manşet sayılarını görüyorsunuz ve bu sayılar sizin ekonomik gerçekliğinizle örtüşmüyor” dedi. “Doğru ya da yanlış var mı bilmiyorum, bu yalnızca insanların gerçeği ve toplu ekonomik istatistikler bazen insanların günlük yaşadıklarını yansıtmıyor.”
Görünüşte kusursuz ekonomik haberlerin sonuncusu Cuma günü, Çalışma Bakanlığı’nın tarım dışı istihdamın Eylül ayında 336.000 arttığını açıklamasıyla geldi. Hepsi bu kadar da değil: Temmuz ve Ağustos ayına ait revizyonla, ek 119.000 iş eklendiğini ve işsizlik oranının %3,8′de sabit kaldığını gösterdi. Tüm bunlar, istihdam yaratma açısından bir öbür kusursuz yılın üstüne çıktı.
Ancak Reuters/Ipsos anketine nazaran Lider Joe Biden’ın iktisada onay oranı yalnızca %42. Tüketici ve iş dünyasının inancı düzgünleşme işaretleri gösterdi – Michigan Üniversitesi’nin en son tüketici anketi inancın 2021′in sonlarında olduğu noktaya döndüğünü gösteriyor – lakin hala salgın öncesindeki düzeyin epey altında.
Bunun nedeni muhtemelen fiyatların hâlâ acı verici düzeylerde olması.
Bir ekonomist olarak Crofoot, yüksek fiyatların yarattığı zorluğun makro bilgilerden anlaşılmasının sıkıntı olabileceğini söylüyor. Lakin bir tüketici olarak, iki çocuğunu akşam yemeğine götürdüğünde yalnızca çocuk yemeklerinin fiyatlarının arttığını değil birebir vakitte onlara ücretsiz içecek üzere şeylerin de kaldırıldığını gördüğünde bunu hissedebildiğini söylüyor.
“Bu, enflasyon ve daralmanın birleşimidir” dedi. “Bir tüketici olarak her fırsatta paranızın kesildiğini hissediyorsunuz.”
Çalışma Bakanlığı’na nazaran 2015-2021 yılları ortasında tüketici eserlerinin yaklaşık %10′u küçültülürken %4′ü büyütüldü. Fakat tekrar de bilgiler birden fazla vakit tecrübelerle örtüşmüyor üzere görünüyor ve daralma olgusu (aynı yahut daha yüksek fiyatlara sahip daha az ürün) daha da kötüleşiyor üzere görünüyor.
Crofoot, “Tüketiciler kazanamayacaklarını düşünüyor ve elbette bu nedenle iktisat konusunda kendinizi makûs hissedeceksiniz” dedi.
Yaşam maliyetinin denetimden çıkmış üzere hissetmesine neden olan yalnızca akaryakıt ve market alışverişi değil.
Kovid sonrasında konut fiyatları süratle yükseldi ve insanları kent merkezlerinden uzak bölgelere itti. Ortalama mesken satış fiyatı 2019′un sonundan bu yana %27 arttı ve bu da Y jenerasyonu üzere genç alıcılar için mesken sahibi olmayı bilhassa zorlaştırdı.
Ulusal Emlakçılar Birliği’ne nazaran, ABD’de konut alıcılarının ortalama yaşı 36 olup, 1981 yılına kadar uzanan bilgilerdeki en eski yaştır. Tıpkı vakitte, 1987 yılına dayanan hükümet bilgilerine nazaran, mesken fiyatlarının yüzdesi olarak gelirin hissesi şimdiye kadar ki en yüksek düzeyde.
Ekonomist Jessica Lautz yakın tarihli bir blog yazısında şöyle yazdı:
“Y nesli ABD’deki en büyük yetişkin jenerasyonu olmasına karşın, geçen yıl pazardaki alıcı hisseleri azalıyordu. ″
“Bu, Y jenerasyonunun büyük çoğunluğunun klâsik olarak pazara girdikleri yahut en azından hane halkı oluşturdukları yaşta olması nedeniyle olabileceklerle çelişiyor. Bu yıl baby boomers jenerasyonu Y neslini geride bıraktı.”
Yüksek fiyatlar bir sorun olmuştur. Bankrate’e nazaran 30 yıllık ipoteklerin ortalama %7,83 kredi oranıyla çalıştırılmasıyla daha yüksek faiz oranları da bir başka etken. Finansal piyasalar, enflasyonun düşmemesi durumunda Fed’in faiz oranlarını daha da yükseltebileceği konusunda gergin.
Crofoot, “Bunun servet oluşturma açısından çok değerli tesirleri var” diye ekledi.
Piyasa sayıları hakikaten bu kadar düzgün mi?
Konut maliyetlerinin ötesinde, piyasa sayılarının da sanıldığı üzere olmayabileceğine dair kimi ispatlar var.
Sonuçta Eylül ayında yaratılan istihdamın dörtte birinden fazlası cümbüş ve konaklama sanayisindeki düşük fiyatlı mesleklerden geldi.
Bugünlerde gerçek meslek ilerleme fırsatlarına ulaşmak daha güç ve Nüfus Sayımı Ofisi anketleri, ekonomik seviyede gelecekleri hakkında tasa duyan gençler ve Z nesli ortasında artan ümitsizliğin olduğunu gösteriyor.
St. Louis Fed Ekonomik Eşitlik Enstitüsü Yöneticisi William Rodgers III, “Enflasyon, genç yetişkinler için kıymetli bir tasa kaynağı olmaya devam ediyor ve Cuma günkü potansiyel olarak yeterli istihdam haberlerini telafi ediyor” dedi. Bu da zihinsel sıhhat meselelerinin artmasına katkıda bulunuyor olabilir.
Dolayısıyla, âlâ makro datalar gelmeye devam etse bile, yüksek fiyatlar muhtemelen dengeleyici bir faktör olmaya devam edecek.
Tüketici fiyat endeksi enflasyonun şu anda yıllık %3,7 oranında seyrettiğini gösterse de bu, salgının başından bu yana olduğundan yaklaşık %20 daha yüksek. Eylül ayı TÜFE sayıları Çarşamba günü açıklanacak.
Crofoot, “Fiyatlar evvelkine nazaran yüksek” dedi. “Yani tasarruf edebileceğinizden daha fazlasını harcıyorsunuz ve hasebiyle emeklilik sizin için evvelki kuşaklara nazaran daha uzakta olacak.”
PARA ANALİZ