Son bir yılda, elektrik ve doğalgaz fiyatları, TÜFE ve dolar kuru artışından daha fazla arttı. Son bir yılda TÜFE yüzde 69,97, dolar kurundaki artış ise yüzde 90,7 oldu. Buna karşılık doğalgaz fiyatları yüzde 138 ve elektrik fiyatları ise yüzde 140 oranında arttı. (Aşağıdaki tablo)
Güçte halkı en çok elektrik ve doğalgaz fiyatları ilgilendiriyor. Öteden beri, tüketici de, üretici de elektrik faturalarından keder yanıyor. Meskenler, harcamadıkları yüksek faturalardan ve faturaların şeffaf olmadığından şikayet ediyorlar. Endüstriciler petrol fiyatlarının düşmesine karşın artan tarifeler ile baş edemediklerini açıkladılar.
Buna karşın Elektrik fiyatları neden artıyor?
* Elektrik dağıtımı özelleştirildi. Yönetim artık halkın değil, devlet ismine imtiyaz alan ve idareyi bağlayan dağıtım şirketlerinin taleplerini kıymetlendirmek zorundadır.
* Siyasi iktidar, bütçeden para dağıtarak seçimlerde daha başarılı olacağını hesap ediyor. Nerden gelirse gelsin, bütçe gelirlerini artırmak istiyor.
Güç her ülke için stratejik daldır. Türkiye’de problemler, 1984 yılından sonra özelleştirme ile birlikte artmaya başladı. Elektrikte özelleştirme, geçmiş hükümetler ve bu günkü hükümetler devrinde hızlandı. Bugün elektrik dağıtımı büsbütün özelleştirilmiştir.
Aslında özelleştirme yasası münasebetinde, ”Özelleştirme maliyetleri düşürecek , eserler tüketiciye daha ucuza satılacak” deniliyor. Özel olarakta TEK Özelleştirme Ana Planı’nda ”Kaliteli, kesintisiz ve ekonomik elektrik hizmeti sağlanarak tüketici korunacaktır.” deniliyor. Elektrik tarifeleri ile ilgili olarakta, “Enerjide artan talebin karşılanmasında rekabete dayalı yatırım ortamı geliştirilecek ve mali açıdan güçlü, istikrarlı, şeffaf, öngörülebilir, tüketicinin korunduğu ve sürdürülebilirliği de dikkate alan bir güç piyasasının sürekliliği gözetilecektir.” deniliyor.
Lakin konuttaki hesap çarşıya uymadı, özelleştirme halka yaramadı.
Aksine elektrik ve doğalgaz fiyatları enflasyonun üstünde arttı. Maalesef elektrik kesintileri de arttı.
Elektrikte üretimde ve dağıtımda özelleştirme, ekonomik istikrara da yaramadı.
Özelleştirmenin bir öbür sorunu, evvelden yap-işlet devret modeli varken, bu model kamu-özel işbirliği mutabakatı diye dünyada gibisi olmayan ve kamu altyapı yatırımlarını misli fiyatlara çıkaran, acayip bir modele dönüştürüldü.
Dünyada bilhassa kamu altyapı yatırımları ve güç yatırımlarından makûs sonuçlar alındı. Bu nedenle kelam gelimi, elektrik hizmetlerinde yine kamuya dönüş eğilimi arttı.
TMMOB, güç komitesi üyesi M. Nilgün Ercan’ın özelleştirme – piyasalaştırma uygulamaları (2019) isimli araştırmasına nazaran;
Dünyada kamu hizmetlerinde, özellikle lokal yönetimler düzeyinde kamuya dönüş örnekleri artıyor. Almanya’da elektrik, Fransa’da su hizmetlerinde mahallî idareler kamu hizmetlerini geri kazanmak (Re-municipalisation) hareketi başlattılar. Dünyada 45 ülkede 835 özelleşirme örneğinden 692’sinde kamuya geriye dönüş oldu.
Özelleştirmede geriye dönüş (de-privatisation) uygulamaları da yaygınlaştı.
Dünyada 445 özelleştirme örneğinde, sürenin bitmesinden sonra özel firma ile sözleşme yenilenmedi. 136’sında sözleşmelerin süresi içinde sonlandırıldı. 46’sında ise çeşitli nedenlerle özel işletmecilerin paylarını sattığı yahut çekildiği anlaşıldı.
Halkın refahı ve ekonomik istikrarı sağlamak için, güç dahil kamu altyapı yatırımlarını ve bilhassa kamu özel işbirliği kanalı ile yapılan yatırımları devletleştirmek zorundayız.
yenicaggazetesi.com.tr