Önce, tüm bayan ve cinsiyeti ne olur olsun kendini bayan olarak kimliklendiren okurlarımdan bu patavatsız başlık için özür dilerim. Ama başlığın ikinci kısmı büyük üstad ve poker arkadaşım Warren Buffett’e aittir. Dahi şahsiyet, poposunu Fed’in cömertliğine dayayıp bol bulamaç riskli varlık satın alanlara yaptığı tarihi ikazda: “Plajda sular çekilince kimin mayosuz yüzdüğünü göreceğiz” demiştir. Güzelim plajlarımız mayo değil, donu dahi güç bulan Suriyeli ve Afgan mültecilerle kuşatıldığı için Buffett’in tarihi ihtarını hafif bir revizyona tabi tuttum.
Anladık, tüm bunların likidite deryasıyla alakası yok, lakin 2 haftadır yazmaya çalıştığım bu Odin’in belası makaleye bir yerden başlamak zorundaydım.
Makalelerimde tümden varım usulünü kullanırım, ancak bu kere tüme erimle topa gireceğim. Yani örneklerden yola çıkarak görüntünün bütününü analizleyeceğim. Cuma günü Mısır Lirası tarihi bir devaluasyon yiyerek dolara karşı 24’e geriledi. Yükselen gıda fiyatları, ABD faizleri ve dolar endeksi ortamında derin sarsıntı yaşayan Mısır iktisadı sonunda IMF’in kucağına oturmuş, Fon da adeti olduğu üzere “önce esnek kur rejimi!!!” buyruk buyurmuştu. Mısır’a tüm Körfez Krallıkları mali dayanak verdiği üzere, bir de “kaynağı belirli olmayan“ $1 milyar yatırım aldı, yeniden Mısır Lirasının akibeti muğlak.
Bloomberg’in “Financial Crisis Haunts Korea as It Confronts a Credit Meltdown” başlıklı haberine nazaran, Güney Kore kurumsal bono ve tahvil pazarında yakın tarihin en sert sarsıntılarından biri yaşanıyor, yani ihraçlara talep azalırken, G Kore devlet tahvilleri ile bu piyasada tedavül eden kağıtların faizleri ortasında makas (spread) süratle açıldı.
Eskiden bizde de moda olan kısa vadeli finansman bonosu pazarında spreadler 13 yıllık tepeye yükseldi.
Ardından bir inşaat şirketi temerrüte düştü ve piyasa tıkandı. Okurlarımın iddia edeceği üzere, G Kore Hazinesi derhal devreye girerek 50 trilyon won (1 dolar = 1422 won) dayanak paketi açıkladı. Merkez Bankası da repo süreçlerinde teminat olarak kabul ettiği menkullerin listesini genişletti. Panik şimdilik yatıştı.
“Mısır niçin, G Kore nire” diyebilirsiniz. Lakin, FÖŞ üzere ender fanilerin dehası temassız olaylardan bir döngü, bir trend yakalamaktır. İki olayın ortak sebebi de global dolar ve Euro likiditesinin yavaştan ancak kalıcı olarak daralması. İngiltere’de BoE’nin müdahalesi ve başbakan değişimi ile bastırılan “gilt”, yani İngiliz devlet tahvilleri pazarında spazm da üçüncü olay.
Global iktisat konuşurken doğal olarak Fed ve AMB başta nerdeyse tüm dünya para otoritelerinin sürdürdüğü mali sıkılaştırma atağını konuşuyoruz. ABD açısından bu süreç tüm dünyanın borçlandığı birincil para ünitesi olan Dolar Endeksi’nin yakın tarihin en sert rallilerinden birini başlatması ile mana kazandı. Ayrıyeten Suudi Arabistan’dan Alman devletine kadar her devlet, kuruluş ve kişinin borçlanırken ödediği faiz de yükseldi. Tam 22 yıl süren bol para – sıfır faiz periyodunun bir yılda kapanması tabi ki tüm finansal piyasalar ve aktörlerde şok yaratıyor. Yaşadığı suya dinamit atılmış balık üzere şaşkoloz olup kendilerini kayığa fırlatıyorlar. Mesela Cuma günü S&P500 dev bir ralli sergiledi, zira NYSE’de birdenbire “Fed yakında cayar” virüsü “kılastır” yaptı.
Bu yüzden de S&P500 ve Türkiye’nin de dahil olduğu Gelişmekte Olan Piyasaların (GOP, Ülkeler = GOÜ) fiyatlama “hikayesi” (narrative) tamamen Fed’in ne vakit faiz artırımlarına son vereceği VEEEEEEE yine mali gevşemeye geçeceği projeksiyonları üzerine kurgulandı. Halbuki, art planda Fed-AMB mali sıkılaştırmasından çok daha uzun sürecek ve eş istikamette hareket eden bir süreç daha var: Merkez Bankalarının (MB) bilanço daraltması. Fed artık ABD devlet tahvili (DİBS) satın almıyor. AMB da yıl sonunda bilanço daraltmayı masaya yatıracak. AMB’ın ikinci bir likidite tedarik sistemi olan uzun vadeli repo imkanı (LTRO ve türevleri) şimdiden tırpan yedi ve faiz yükseldi.
Halihazırda Fed-AMB bilançosu takriben $15 trilyon civarında, küresel para arzının en büyük 2 kalemi bunlar. Yanına, JYeni, İsviçre Frangı ve İngiliz Sterlini üzere ”çerezleri” de eklersek küresel para arzının yekününü bulurz. Bu parayı basan bankalardan BoJ hariç hepsi gelecek yıl bilançolarını daraltacak. Artık bu sürecin finansal piyasalar üzerinde tesirini Fed örneğini kullanarak inceleyelim.
Şöyle düşünelim, Fed faiz artırırken tahvil satıp, piyasadaki doları emiyor. Bilanço daraltırken de tıpkı şeyi yapacak. Velakin, tüm dünya dolar rezerv tutuyor, ticaret yapıyor ve borçlanıyor. Dünya iktisadı genişledikçe bu üç faaliyetin problemsiz yürümesi için dolar arzının da paralel biçimde genişlemesi gerekir. Halbuki dolar arzı yavaşlıyor.
Öncelikle, DİBS pazarlarında bir numaralı alıcı olan MB’ın piyasadan çekilmesi ile önemli bir likidite darlığı yaşandı. Bu kurumlar tıpkı vakitte “piyasa yapıcı“ rolü de oynuyorlardı. Onlar devreden çıkınca, bu piyasalarda süreçler sığlaştı ve alım-satım fiyatları ortasındaki makas genişledi. Bir karamsar gelişme daha oldu. Pandemiden çıkışta işsiz ve meskenine kapananlara mali takviyenin kesilmesi ile büyük devletlerin bütçe açıklarının daralması gerekiyordu. Fakat, en azından Avrupa örneğinde bu hakikat değil, zira bu defa de Almanya başta bir çok ülke dar ve orta gelirlileri rahatlatmak için güce sübvansiyon uygulamaya ya da aile bütçelerine direkt gelir enjekte etmeye başladı. Orta ve dar gelirli ülkelerde yalnız güç değil, besin fiyatları da toplumun büyük kısmı için erişilemez hale gelince, o cephede de kemer sıkma imkansız hale geldi. Özetle, DİBS arzı artıyor da alıcı azalıyor. Üstelik arz-talep dengesizliği patlak verdiğinde piyasaya girip ortalığı yatıştıran MB da saha kenarına çekildi.
Fed ve AMB 2023 sonunda faiz artırımlarını sonlandırır. Lakin, 2024-2025 yılında dahi dolar ve Euro kıtlığı sürecek, zira bilançoların en az %50 kırpılması lazım. İşte bu ikinci süreç tüm dolar ve Euro borcu taşıyan ve kredi notu yatırım yapılır seviyisinin altında olan devlet kuruluşlar için büyük tehlike arz ediyor. Geçen hafta Mısır Lira’sı ve G Kore finansman bonosu pazarında yaşananlar 2023 yılında mali yapısı bozuk tüm ülkelerde sahnelenecek. On binlerce dolar ve Euro borçlu, geliri lokal para cinsinden şirket mevta olacak. Türkiye açısından, Erdoğanımız başta kaldıkça, dış kredi musluklarının yavaş yavaş kapandığını göreceğiz.
FÖŞ
FÖŞ yazdı: Tahvil pazarındaki zelzelenin acı sonuçları
FÖŞ: Borç Krizi Kapıyı Çalıyor!
