Kamuoyunun “128 milyar dolar nerede?” sorusuna odaklanması, AKP sözcülerini birbiri arkasına tutarsız açıklamalar yapmaya yöneltti. Lakin iktidar yetkililerinin hiçbir iletisi toplumu ikna etmeye yetmiyor.
“MB rezervleri neden kritik değerdedir?” ve “Yurttaşların rezervlerin akıbetini sorgulamak hakkı var mıdır?” sorularına karşılık niteliğinde, tartışmaya 10 unsurda katkıda bulunmaya çalışalım.
1) MB Türkiye’nin egemenlik haklarından esas birini para basma yetkisini halk ismine kullanan bir kurumdur. Bu nedenle her yurttaşın şeffaflık talep etme, her kuruşu yahut doları sorgulama hakkı vardır. Toplumsal muhalefet açısından da bu mevzuyu gündemde tutmak yalnızca bir hak değil, birebir vakitte bir yükümlülüktür. “128 milyar dolar nerede?” pankartlarının ve reklam panolarına asılan afişlerin kaldırılması ise, “demokratik topluma” yönelen bir tehdittir.
2) Kavcıoğlu’nun kelamını ettiği MB ile Hazine Müsteşarlığı ortasında Şubat 2017’de imzalanan protokolden kamuoyunun yeni haberi oldu. Lakin bu sistemle döviz talebine nasıl karşılık verildiği, hangi tarihlerde ve montanda döviz satıldığı konusunda bir bilgi verilmiyor. Tıpkı formda otomatik süreç platformları üzerinden gerçekleştiği söylenen satışların boyutu da yanıt bekliyor.
3) “Rezervler kaybolmadı yer değiştirdi” açıklaması da MB misyonunun nasıl yanlış yorumlandığının itirafı üzeredir. BirGün’deki 16 Şubat tarihli “Ah Nerede Vah Nerede!” başlıklı yazımızda da sayılarıyla ortaya koyduğumuz üzere döviz talebi 4 kesim tarafından yükseltilmişti; dış borçlarını azaltma gayretindeki gerçek bölüm şirketleri, ithalatını öne çeken firmalar, borsa ve devlet iç borçlanma senetlerinde satış yapan yabancılar ve döviz mevduatlarını artırma gayretindeki gerçek şahıslar. Lakin bu husustaki değerli nokta şudur; MB’nin bu döviz taleplerini karşılama üzere bir yükümlülüğü bulunmadığı üzere, bu türlü bir uğraş içine girmesi de yanlış bir siyasettir.
4) Sorun enflasyon yükselirken MB’nin faizleri aşağı çekmesinde, döviz talebini adeta kendinin körüklemesinde yatıyor. Kuru sabitleyeyim derken döviz rezervlerinin tüketildiğinin fark edilmesi, bilakis dövize yönelişi güçlendirir. Zira bir sonraki evrede kurların denetimden çıkacağı algısı güçlenir. Hakikaten rezervlerdeki bugünkü erimenin en önemli nedeni de bu gaflettir.
5) Yalnızca “128 milyar dolar nerede?” sorusuyla yetinilmemelidir. Zira 2019’dan günümüze dövize endeksli iç borçlarda da 35.1 milyar dolar artış gerçekleşti. Döviz talebinin bir kısmını bu riskli enstrüman absorbe etti. 2 yıllık devirde rezerv eksilmesi ile birlikte kamu kısmının döviz istikrarında 128+35.1=163.1 milyar dolar bozulma ortaya çıktı.
6)
7) 9 Nisan sayılarıyla MB rezervleri 39.9 milyar doları altın, 49.4 milyar doları brüt döviz rezervleri olmak üzere 89.3 milyar dolardır. MB rezervlerini titizlikle hesaplayan @atk_1881 hesabına nazaran, net memleketler arası rezervler 9.9 milyar dolara, swaplar hariç tutulduğunda net rezerv durumu -49.2 milyar dolara inmiştir. Bin dereden su getirseniz de, bu vahim tablonun iktisadın ve buna bağlı olarak MB rezervlerinin berbat yönetilmesinden kaynaklandığı gerçeğinin üstünü örtemezsiniz.
8) 2020 yılına ait 30.2 milyar lira MB kârı Hazine’ye aktarıldı. Halbuki bu sayı rezerv satışına başlandığı 2019’da bile 40.5 milyar liraydı. MB’nin kârının ana kaynağı, siyaset faizi 1 haftalık repoyla ve öbür açık piyasa süreçleriyle verdiği fonların faiz gelirleri yanında kur artışı kaynaklı net dış varlıkların kıymetindeki yükseliştir. Döviz rezervlerini eritmek, bu kâr kaynağını da kurutmak sonucunu verir. Böylece bütçeye aktarılan kaynağın azalması, sade yurttaşın ömrüne kendisinden alınan vergilerin artışı ve/veya sunulan kamu hizmetlerinin budanmasıyla yansır.
9) Türkiye’nin kısa vadeli borçlarında önemli bir artış eğilim gözleniyor. Şimdi 2019’un 3’üncü çeyreğinde 117.8 milyar dolar olan kısa vadeli borçlar, 2021 Şubat’ta 141.2 milyar dolara yükseldi. Milletlerarası iktisatta en yakından izlenen likidite göstergelerinden birisi olan brüt rezervler/kısa vadeli borçlar oranı böylece yüzde 63.2’ye indi. Trend de hem brüt rezervlerde azalma hem de kısa vadeli borçlarda artışla kötüleşmeye işaret ediyor.
10) Türkiye’nin 1 yıl içerisinde yenilemesi gereken dış borç ölçüsü Şubat 2021 prestijiyle 191.9 milyar dolardır. Son 12 ayın birikimli cari açığı ise 37.8 milyar dolardır. Bu sayının önümüzdeki 1 yılda 30 milyar dolara ineceğini dahi varsaysak; birebir periyotta 5.8 milyar dolar kamu, 3.4 milyar dolar özel kesim faiz ödeme yüküyle birlikte hesaplanırsa, Türkiye’nin 1 yılda 191.9+30+9.2=231.1 milyar dolar dış finansman ihtiyacı bulunduğu görülür.
Tüm üstteki argümanlar sanırım “128 milyar dolar nerede?” sorusunun ne kadar isabetli olduğunu, bu rezervleri heba edenlerin sırtında ne derece büyük bir vebal taşıdıklarını bir defa daha kanıtlıyor.
Yazının tamamı burada.